کم خونی بارداری چیست و چگونه درمان میشود؟

انواع کم خونی در بارداری

در زمان باردرای احتمال ایجاد کم خونی‌های زیر وجود دارد:

کم خونی فقر آهن؛

کم خونی فقر فولات؛

کمبود ویتامین ب ۱۲ (B12).
 

کم خونی فقر آهن

این نوع از کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن آهن کافی برای ساخت مقدار هموگلوبین لازم را ندارد.هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول‌های قرمز است که اکسیژن را از شش‌ها به سمت بافت‌های بدن حمل می‌کند.

در کم خونی فقر آهن، خون نمی‌تواند اکسیژن کافی را به سمت بافت‌ها انتقال دهد.

کمبود یا فقر آهن یکی از عوامل شایع کم خونی در بارداری است.
 

کم خونی فقر فولات

فولات نوعی ویتامین است که به‌طور طبیعی در غذاهایی مانند سبزیجات با برگ‌های سبز یافت می‌شود. بدن برای ساخت سلول‌های جدید مثل سلول‌های قرمز خونی سالم به فولات نیاز دارد.

خانم‌ها در دوران بارداری به میزان فولات بیشتری نیاز دارند. اما گاهی‌اوقات میزان فولات مورد نیاز را از طریق رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه بدن نمی‌تواند سلول قرمز کافی برای اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن تولید کند. به‌همین‌دلیل مکمل‌های فولات به نام فولیک اسید در بازار موجود است.

کمبود فولات با انواع نقایص تولد مانند ناهنجاری لوله عصبی (اسپاینابیفیدا) و کاهش وزن هنگاه تولد ارتباط مستقیمی دارد.
 

کمبود ویتامین ب۱۲ (B12)

بدن برای تولید سلول‌های قرمز خونی سالم به ویتامین B12 نیاز دارد. زمانی‌که خانم ها در دوران بارداری ویتامین B12 کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکنند بدن‌شان نمی‌تواند سلول‌های قرمز خونی لازم برای اکسیژن‌رسانی را بسازد.

خانم‌هایی که گوشت، مرغ، محصولات لبنی و تخم مرغ نمی‌خورند بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند. این کمبود می‌تواند سبب نقایص تولد مانند ناهنجاری لوله عصبیِ جنین شود و زایمان زودرس را به‌همراه داشته باشد.

از دست دادن خون در زمان زایمان و بعد از آن هم می‌تواند سبب کم خونی شود.1
 

علل کم خونی در این دوران چیست؟

دلایل مختلفی برای ابتلا به کم خونی وجود دارد مثلا کمبود آهن در رژیم غذایی به دلیل مصرف نکردن مواد غذایی سرشار از آهن یا عدم توانایی بدن در جذب آهن موجود در مواد غذایی، عدم دریافت اسید فولیک یا ویتامین B12، تهوع و استفراغ در زمان بارداری، بارداری‌های پشت سر هم، خونریزی با شدت بالا به دلیل زخم، جراحت و اهدا خون موجب می‌شود گلبول‌های قرمز سریعتر از اینکه تولید شوند از بین بروند.

همچنین به دلیل شرایط بارداری، آهن مادر برای رشد جنین مصرف می‌شود و عدم استفاده از مکمل‌های آهن در زمان بارداری ممکن است باعث بروز کم خونی در مادر شود. عوامل دیگری مثل دوقلو یا چند قلو بودن جنین، تغذیه نادرست در زمان بارداری و قبل از آن، داشتن اختلالات ارثی و ژنتیکی، کم خونی ناشی از بیماری‌های آرتریت روماتوئید و کلیوی از دلایل دیگر بروز کم خونی می‌باشند.3
 

علائم کم خونی در دوران بارداری چیست؟

اغلب کم خونی معمولی و خفیف هیچ نشانه خاصی ندارد و اما خستگی نیز جزء اولین نشانه هاست که در دوران بارداری افزایش پیدا می کند.

کم خونی متوسط تا شدید این علائم را به همراه دارد:

سرگیجه

تنگی نفس

سردرد

تپس قلب

رنگ پریدگی

کاهش تمرکز

درد سینه

انقباض پا

دست و پای یخ

لب های سفید

زبان چسبنده

سفیدک گوشه لب

ناخن های قاشقی

میل به مواد مضر.2
 

خطرات و عوارض کم خونی در بارداری

کم خونی فقر آهن شدید یا درمان‌نشده در دوران بارداری می‌تواند احتمال خطرات زیر را افزایش دهد:

زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم هنگام تولد؛

انتقال خون به جنین (اگر در زمان زایمان خون زیادی از دست بدهید)؛

افسردگی بعد از زایمان؛

کم خونی نوزاد؛

تأخیر در رشد کودک.

کمبود فولات درمان‌نشده می‌تواند خطرات زیر را همراه داشته باشد:

زایمان زودرس یا تولد نوزادی با وزن کم؛

تولد نوزادی با نقایص جدی در نخاع و مغز (نقص لوله عصبی).

کمبود ویتامین B12 درمان‌نشده هم می‌تواند خطر تولد نوزاد با نقایص لوله عصبی را افزایش دهد.1
 

چگونگی تشخیص کم خونی بارداری

چکاپ های دوران بارداری می تواند به منظور کم خونی مادر نیز انجام شود که در این شرایط اقدامات زیر توسط درمانگر انجام خواهد شد:

شمارش سلول های خونی

درصد سلول های خونی

سطح هموگلوبین

در سه ماهه اول و سوم درصد وجود هموگلوبین نباید کمتر از 33 درصد باشد.

 در سه ماهه دوم نیز این درصد نباید کمتر از 32 درصد باشد.2
 

برای درمان کم خونی در بارداری چه باید کرد؟

به صورت کلی خانم‌های باردار در طول روز لازم است ۳۰ میلی‌گرم آهن مصرف کنند. مواد غذایی که سرشار از آهن می‌باشد شامل لوبیا و عدس، آجیل‌ها و دانه‌ها، سبزیجات برگ دار و سبز تیره مثل بروکلی و اسفناج، تخم مرغ، گوشت قرمز، مرغ و خروس مواد غذایی هستند که سرشار از آهن هستند و برای پیشگیری و درمان کم خونی مفید هستند.

همچنین مواد مغذی دیگری مانند خرما، موز، سه شیره (شیره‌ انگور، توت و خرما)، مویز، کنجد، چغندر قرمز و ریواس برای درمان کم خونی موثر هستند و پیشنهاد می‌شود حتی اگر مبتلا به کم خونی نیستید نیز آن‌ها را مصرف کنید زیرا مفید و مقوی هستند و آسیبی به جنین و مادر نمی‌رسانند و باعث جلوگیری از مبتلا شدن به کم خونی می‌شوند.

معمولا پزشک پس از تشخیص کم خونی یا برای جلوگیری از مبتلا شدن به کم خونی مکمل‌هایی تجویز می‌کند که لازم است آن‌ها را مصرف کنید، برای اینکه آهن موجود در این مکمل‌ها بیشتر جذب شود، بهتر است قبل از خواب آن‌ را مصرف کنید و می‌توانید همراه با مواد غذایی حاوی ویتامین ث استفاده کنید که شامل پرتقال، مرکبات، توت‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، گوجه فرنگی و کیوی می‌باشد. به این نکته توجه داشته باشید که هرگز مکمل‌های آهن را همراه با شیر و فرآورده‌های لبنی مصرف نکنید زیرا موجب عدم جذب آهن موجود در مکمل می‌شود. 3
 

پیشگیری از کم خونی دوران بارداری

برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی دوران بارداری میزان آهن کافی مصرف کنید. برای این کار وعده‌های غذایی مناسب و غذاهای غنی از آهن را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

سعی کنید که سه بار در روز از غذاهای غنی از آهن مانند مواد زیر استفاده کنید:

گوشت قرمز، مرغ و ماهی؛

سبزیجات با برگ‌های سبز تیره (مثل اسفناج و کلم بروکلی)؛

غلات و دانه‌های غنی از آهن؛

لوبیا، عدس و خمیر سویا (توفو)؛

مغزها و دانه‌ها؛

و تخم مرغ.‌

غذاهای غنی از ویتامین سی (C) به جذب بیشتر آهن توسط بدن‌تان کمک می‌کند. این غذاها شامل موارد زیر است:

مرکبات و آب میوه؛

توت فرنگی؛

کیوی؛

گوجه‌فرنگی؛

و فلفل دلمه‌ای.

سعی کنید که مواد بالا را همزمان با غذاهای غنی از آهن بخورید. به‌عنوان‌‌مثال می‌توانید برای صبحانه غلات غنی‌شده با آهن را همراه با آب پرتقال میل کنید.

همچنین سعی کنید که از غذاهای غنی از فولات استفاده کنید تا از کمبود فولات پیشگیری کنید. این غذاها موارد زیر را شامل می‌شود:

سبزیجات با برگ‌های سبز؛

مرکبات و آب میوه؛

لوبیای خشک‌شده؛

و نان‌ها و غلات غنی‌شده با فولیک اسید.

از پزشک بخواهید که ویتامین‌های حاوی آهن و فولیک اسید برای‌تان تجویز کند.

افراد گیاه‌خوار و وگن باید در مورد مصرف مکمل ویتامین B12 در دوران بارداری و شیردهی با پزشک خود مشورت کنند.1

پینوشتها
1.www.chetor.com
2.www.namnak.com
3.www.honarehzendegi.com